Pomyśl: Nasze Dziedzictwo – Twoja Przyszłość

W dniu 03 września 2019r. została podpisana umowa o dofinansowanie projektu pn. „Pomyśl: Nasze Dziedzictwo – Twoja Przyszłość” („Denk Mal: Unser Erbe – Deine Zunkunft”) nr PLSN.01.01.00-02- 0134/18-00 w ramach Programu Współpracy INTERREG Polska – Saksonia 2014-2020, Osi priorytetowej: Wspólne dziedzictwo naturalne i kulturowe.

Projekt pn. „Pomyśl: Nasze Dziedzictwo – Twoja Przyszłość”  był jednym z kilku zatwierdzonych do dofinansowania podczas posiedzenia Komitetu Monitorującego Program Współpracy INTERREG Polska – Saksonia 2014-2020, które odbyło się w dniach 24-25 kwietnia 2019r.

Partner Wiodący (P1) – Wnioskodawca:  Gmina Miejska Zgorzelec
Partner Projektu (P2) – Freie evangelische Gemeinde Görlitz
Partner Projektu (P3) – Görlitzer Kulturservicegesellschaft mbH

I. Okres realizacji:
– rozpoczęcie rzeczowej realizacji: 30.08.2019r.
– planowane zakończenie rzeczowej realizacji: 31.12.2022r.

II. Informacje o finansowaniu:
– całkowita wartość projektu: 4.012.550,91 €
– całkowita wartość wydatków kwalifikowalnych: 3.758.053,56 €
– wartość dofinansowania z EFRR: 3.194.345,41 € (85%)
– wkład własny: 563.708,15 €

III. Zakres projektu:
Projekt pod nazwą „Pomyśl: Nasze Dziedzictwo – Twoja Przyszłość” zostanie zrealizowany w latach 2019-2021 w Europa-Mieście Zgorzelec/Görlitz. W ramach prac rewitalizacyjnych zostaną odrestaurowane i częściowo odbudowane dwa zabytkowe obiekty: Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu i kompleks Tivoli w Görlitz.

Budynek Miejskiego Domu Kultury został zaprojektowany przez niemieckiego architekta Hugo Behra. Obiekt łączy w sobie cechy neobaroku (tzw. stylu wilhelmińskiego) oraz neoklasycyzmu, będąc przykładem eklektyzmu w zabytkowej architekturze. Jest budowlą centralną łączącą charakter obiektu zabytkowego oraz pomnika. Łączna wysokość budynku wynosi 42 m. Kopuła zwieńczona niegdyś koroną cesarską pokrywa na zewnątrz główne pomieszczenie budynku – właściwą Halę Chwały. Od 1948 do chwili obecnej działa w nim Miejski Dom Kultury. Spełniły się zamysły twórców gmachu, którzy widzieli go jako centrum sztuk plastycznych i rzemiosła artystycznego. Placówka spełniła pokładane w niej nadzieje stając się największym w regionie miejscem popularyzacji kultury i dziedzictwa kulturowego pogranicza. W wyniku wieloletniego niedoinwestowania, zabytkowy budynek stanowiący wizytówkę Zgorzelca ulega degradacji. Pokrycie dachu i wieży budynku MDK jest w bardzo złym stanie technicznym, co powoduje m.in. zaciekanie do wnętrza budynku wód opadowych. Konieczne jest przeprowadzenie remontu dachu, by zapobiec dalszej degradacji obiektu. W ramach prac restauratorskich zostaną wykonane zadania skupiające się na renowacji zdegradowanych elementów budynku. Roboty budowlane rozpoczną się od prac rozbiórkowych, demontażu świetlików, ścianek działowych, naprawy pęknięć, naprawy tynków elewacji, remontu podkonstrukcji, montażu ścianek oraz świetlików. W kolejnym etapie prace obejmą pokrycie dachu z papy, obróbki blacharskie, instalację odgromową i wyrównawczą, remont kopuły dachu. Po zakończeniu powyższych prac zostanie wykonana renowacja elewacji zewnętrznych. Zniszczona elewacja znacząco obniża atrakcyjność wizualną budynku, nadając zarówno zabytkowi, jak i całej otaczającej przestrzeni efekt zaniedbania. Ponadto zostanie przeprowadzona konserwacja konstrukcji i wymiana instalacji żyrandola. W związku z otrzymaniem w 2022 roku dodatkowych środków w budynku Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu wykonane zostaną następujące prace: naprawa łuku północnego i zachodniego. Dodatkowe środki finansowe pozwolą na zrealizowanie napraw konserwatorskich zniszczonego tynku wewnętrznego w górnej części holu, pod kopułą Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu. Prace są zgodne z zakresem wskazanym w dokumentacji pn. „Program prac konserwatorskich. Miejscowe naprawy konserwatorskie tynku wewnętrznego w budynku MDK w Zgorzelcu” sporządzonej w 2020r. i zatwierdzonej przez Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków we Wrocławiu w dniu 8 września 2020r. Decyzją nr 1599/20. W ramach prac renowacyjnych obiektu Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu jedną z najważniejszych napraw, które zostaną wykonane w 2022 roku w ramach projektu, jest odrestaurowanie  istniejących oryginalnych witraży, 9 świetlików, które dzielą się na dwa typy:  okno nr 1, wycinek kuli o wymiarach: podstawa o średnicy 8,2 m, wysokość 1,41 m, promień kuli 6,68 m, powierzchnia wynosi 59,15 m²; okna: nr 2-9 wymiary: 1,6 m x 4,41 m tj. 7,56 m² x 8 szt., powierzchnia 56,44 m². Oględziny obiektu wykonane w II połowie 2021 roku wskazują, że prawdopodobnie świetliki witrażowe nie były konserwowane od powstania tj. 1904 roku. Ponieważ wszystkie witraże miały ochronę przed wpływami czynników atmosferycznych przez dodatkowe przeszklone dachy dwuspadowe w bocznych witrażach i centralną kopułę z giętymi szybami zbrojonymi, to zachowały się w ok. 85%. Drobne ubytki występują głównie w centralnym witrażu, pochodzące ze spadających drobnych elementów metalowych lub z pobitych szyb oszklenia ochronnego. Wszystkie witraże są silnie zabrudzone, ale najmocniej centralny świetlik witrażowy. Zabrudzenia pochodzą z drobnych pyłów i kurzu, który po 120 latach silnie przywarł do szkieł. W wyniku przeprowadzonej renowacji odrestaurowana zostanie unikatowa kopuła zabytkowego obiektu wraz z elementami ozdobnymi. Partner projektowy planuje kompleksową modernizację zabytkowego budynku „Starej Słodowni” wchodzącego w skład kompleksu Tivoli. Kompleks budynków powstał w 2. połowie XIX wieku (ok. 1868 roku) na miejscu zakładu kąpielowego Wilhelmsbad. Tivoli położone przy promenadzie (dzisiejsza Dr.-Kahlbaum-Allee) posiadało salę balowo-teatralną, salon bilardowy, salon towarzyski oraz miejsce organizacji koncertów i było ważnym punktem w kulturalnym życiu dawnego Görlitz końca XIX w. Wolna Gmina Ewangelicka nabyła zabytkowy obiekt Tivoli w 2014r. Niezwłocznie przystąpiono do prac remontowych mających na celu odbudowę całego zabytku. Jednak przed samym otwarciem, w maju 2016r., pożar zniszczył około 80% całego kompleksu. W latach 2016-2017 rozpoczął się proces ponownej odbudowy zabytkowego obiektu Tivoli. Dzięki pracom budowlanym zostaną odbudowane i odrestaurowane pomieszczenia „Starej Słodowni” wchodzącej w skład całego kompleksu. Dzięki temu zostanie przywrócony oryginalny stan jednego z najciekawszych obiektów dziedzictwa kulturowego Europa-Miasta Zgorzelec/Görlitz. Równocześnie w ramach prac wykonana zostanie winda. Dzięki niej zabytkowy kompleks zostanie w pełni udostępniony osobom niepełnosprawnym.

Ważnym działaniem, które będzie realizowane w ramach projektu będą wydarzenia pn. „Dni dziedzictwa nad Nysą”. Stanowić one będą 4 cykle wykładów i warsztatów poświęconych szeroko rozumianemu dziedzictwu kulturalnemu obszaru wsparcia. Warsztaty i wykłady odbywać się będą w Miejskim Domu Kultury w Zgorzelcu i w kompleksie Tivoli w Görlitz. Podczas realizacji „Dni dziedzictwa nad Nysą” omawiane będą tematy związane z materialnym i niematerialnym dziedzictwem kulturowym obszaru wsparcia odziedziczonym po poprzednich pokoleniach. Wykłady, prelekcje i warsztaty dotyczyć będą m. in. architektury, dzieł sztuki, publikacji, tradycji i zwyczajów pogranicza polsko-niemieckiego. Pierwszy cykl „Dni dziedzictwa nad Nysą” odbył się we wrześniu 2021 r. pod hasłem „Historia”. Jego myślą przewodnią będzie przeszłość regionu obejmująca okres od Średniowiecza do roku 1990. Kolejny cykl zaplanowany na II kwartał 2021 roku to „Teraźniejszość”. Tematyką wykładów i warsztatów będzie istniejące dziedzictwo i jego rola w kształtowaniu tożsamości społecznej mieszkańców regionu pogranicza. Kolejny temat przewodni to „Przyszłość”. Wykładowcy, eksperci i prelegenci skupią się na tematyce związanej z ochroną istniejącego dziedzictwa. Omówione zostaną m. in. metody ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego oparte na nowoczesnych technologiach. Ostatni cykl wykładów i warsztatów odbędzie się w II połowie 2022 roku i stanowił będzie podsumowanie całości „Dni dziedzictwa nad Nysą”. Artystycznym podsumowaniem każdego cyklu będzie koncert lokalnych wykonawców.  Koncerty zostały zaplanowane na piątkowe wieczory. Po zakończeniu 4 (ostatniej) edycji Dni Dziedzictwa nad Nysą Beneficjent planuje zorganizować koncert Zgorzeleckiej Orkiestry Mandolinistów im. Tadeusza Grudzińskiego. Koncert będzie swoistym podsumowaniem wszystkich edycji Dni Dziedzictwa nad Nysą. Będzie on bezpłatny i dostępny dla wszystkich zainteresowanych. Równocześnie w trakcie trwania wydarzeń odbiorcy będą mogli obejrzeć wystawy do tematyki nawiązującej do wykładów, prelekcji i warsztatów. Partnerzy projektu podczas spotkań wspólnie opracują szczegółowy zakres każdej wystawy.

IV. Dni Dziedzictwa Kulturowego Nad Nysą to wykłady, warsztaty, spotkania, panele dyskusyjne, wystawy i koncerty. Propozycja jest skierowana do wszystkich zainteresowanych tematem mieszkańców Görlitz i Zgorzelca. Do udziału w spotkaniach szczególnie gorąco zapraszamy uczniów szkół ponadpodstawowych, studentów, nauczycieli, pracowników instytucji kultury oraz osoby związane zawodowo z branżą turystyczną. Odbywać się one będą w zabytkowych obiektach, ważnych z punktu widzenia historii miasta – Miejskim Domu Kultury w Zgorzelcu i kompleksie Tivoli w Görlitz.

– Pierwszy cykl Dni Dziedzictwa Kulturowego nad Nysą zaplanowany na 19-21 marca 2020 r. został odwołany z powodu pandemii koronowirusa COVID-19. Odbył się w dniach 10-12 września 2021 r.

– Drugi cykl Dni Dziedzictwa Kulturowego nad Nysą zaplanowany w dniach 18-20 czerwca br., został odwołany z powodu pandemii koronowirusa COVID-19. Wydarzenie odbyło się  22-24 kwietnia 2022r.

– Trzeci cykl Dni Dziedzictwa Kulturowego nad Nysą zaplanowany został w dniach 5-7 listopada br.  został odwołany z powodu pandemii koronowirusa COVID-19. Wydarzenie, którego tematem będzie  będzie „Przyszłość Europa-Miasta Zgorzelec/Görlitz” zaplanowana została w dniach 15-17 lipca 2022r.

– Czwarty cykl Dni Dziedzictwa Kulturowego nad Nysą, stanowiący podsumowanie całości „Dni dziedzictwa nad Nysą”, zaplanowany został w II połowie 2022r.

V. Roboty budowlane

W dniu 28 kwietnia 2020r. Gmina Miejska Zgorzelec podpisała z firmą KROMBUD Spółką z orgraniczoną odpowiedzialnością umowę, której przedmiotem są roboty budowlane związane z remontem dachu oraz elewacji budynku Miejskiego Domu Kultury zlokalizowanego w Zgorzelcu przy ul. Parkowej 1. Całkowity koszt robót wyniesie około 4 mln zł, który w wysokości ponad 2 mln zł sfinansowany jest przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Interreg Polska – Saksonia 2014 – 2020. Rozpoczęty 5 maja br. pierwszy etap zaplanowanych prac restauratorskich obejmie kompleksowy remont dachu, w tym miedzianych elementów pokrycia kopuły dachu wraz z elementami wystroju architektonicznego. Wykonane zostaną: prace rozbiórkowe, w tym demontaż świetlików i drewnianych ścianek podstaw świetlików; naprawy pęknięć i zarysowań, w tym zmurszałych tynków elewacji zewnętrznej. Prace tego etapu zakończy montaż ścianek i świetlików. W kolejnym etapie wykonawca zajmie się pokryciem dachu, obróbkami blacharskimi, instalacją odgromową oraz remontem kopuły dachu. Ostatnim etapem remontu będzie renowacja elewacji zewnętrznych, które wymagają oczyszczenia i odświeżenia. Miejski Dom Kultury w Zgorzelcu wpisany jest do rejestru zabytków decyzją nr 1139/J z dnia 14.05.93 r., w związku, z czym roboty budowlane związane z realizacją przedmiotowej inwestycji będą prowadzone pod stałym nadzorem konserwatorskim. Prace zakończone zostały 20.12.2021r.

Zieloną kopułę znów zwieńczy korona!

Remont Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu trwa w najlepsze. Blask odzyskują nie tylko elewacje zewnętrzne i dach budynku, zwieńczony charakterystyczną zieloną kopułą, ale także piaskowcowe figury na dachu, płaskorzeźby zdobiące budynek i detale architektoniczne. Powróci też miedziana korona carska, wieńcząca kopułę gmachu, który powstał jako pomnik patriotyzmu i pamięci dwóch pierwszych cesarzy zjednoczonych Niemiec – Wilhelma I i Fryderyka III. Dla mieszkańców Zgorzelca będzie to nowy element, bo korona z dachu dzisiejszego MDK zniknęła po drugiej wojnie światowej, podobnie jak zbiory mieszczącego się w gmachu muzeum.

Co ciekawe, korona ta jest powiększonym modelem prusko-niemieckiej korony cesarskiej, której nigdy nie nosił żaden niemiecki cesarz, ponieważ jej rozwój nigdy nie wyszedł poza stadium drewnianego modelu! Rekonstrukcję, na podstawie rysunku technicznego, dostarczonej podstawy kopuły oraz zgodnie z wytycznymi konserwatora zabytków, przeprowadziła firma Protec sp. z o.o.

Replikę wykonano z wysokiej jakości blachy miedzianej mocowanej do solidnej drewnianej konstrukcji, symulującej elementy połączeniowe na obudowie, do której przykręcono profilowane stopy montażowe połączone z nierdzewną ramą korony. Pomyślano też o odwodnieniu korony, co zapewnią kanały odpływowe z wylewkami do odprowadzania wody deszczowej na zewnątrz kopuły. Całość konstrukcji została wzmocniona, dzięki czemu będzie odporna na porywiste wiatry. Sporym wyzwaniem była rekonstrukcja bogatych w detale zdobień, które trzeba było odtworzyć na podstawie archiwalnego zdjęcia, bowiem oryginalna korona nie zachowała się.

„Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Interreg Polska – Saksonia 2014 – 2020”

Miejski Dom Kultury ukoronowany!

Od środy 12 maja zieloną kopułę Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu ponownie zdobi korona cesarska! To replika oryginału, który zaginął po drugiej wojnie światowej. Jej wygląd odtworzono na podstawie archiwalnych zdjęć.

Miejski Dom Kultury, uznawany za najpiękniejszy budynek nie tylko w naszym mieście, ale również w całym regionie, został przyozdobiony w należne mu insygnia. Historyczne i widowiskowe nasadzenie miedzianej korony zakończyło kolejny etap prac prowadzonych w ramach projektu „Pomyśl Nasze Dziedzictwo – Twoja Przyszłość – Modernizacja budynku Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu – II etap”, na który Miasto Zgorzelec pozyskało środki z unijnego Programu Współpracy INTERREG Polska – Saksonia 2014-2020.

Zgorzeleckiego aktu koronacyjnego dokonano przy użyciu specjalnego dźwigu o wysięgu 79 metrów, który umożliwił zamontowanie na szczycie MDK 150-kilogramowej korony. Jej prusko-niemiecki pierwowzór zginął z dachu ówczesnej Górnołużyckiej Hali Chwały po drugiej wojnie światowej i nie został już odnaleziony. Co więcej, korony nigdy nie założył nawet żaden niemiecki cesarz, ponieważ jej rozwój nie wyszedł poza stadium drewnianego modelu!

Dlatego też wykonanie kopii, którego podjęła się firma Protec, nie było łatwym zadaniem. Prace nad rekonstrukcją korony rozpoczęły się w lutym 2021 roku. Wyzwanie stanowiło m.in. odwzorowanie bogatych w detale zdobień, które zostały odtworzone jedynie na podstawie zachowanych archiwalnych fotografii.

Najpierw jednak stworzono drewnianą konstrukcję do której zostały przykręcone profilowane stopy montażowe połączone z nierdzewną ramą korony. Następnie do powstałej formy zamontowano ozdobne blachy czołowe z miedzi. Powstały również kanały odpływowe z wylewkami odprowadzające wodę deszczową na zewnątrz kopuły.

Dodatkowe wzmocnienia z miedzianych płaskowników wzmacniają całość konstrukcji, co czyni ją wyjątkowo odporną na porywiste wiatry. Jednocześnie nadają one koronie eleganckiego i klasycznego charakteru.

„Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Interreg Polska – Saksonia 2014 – 2020”.