Tydzień Pamięci o Gminie Żydowskiej Görlitz 2021

W dniach od 4 do 9 listopada w Görlitz odbędzie się wiele otwartych dla publiczności wydarzeń upamiętniających członków tutejszej przedwojennej gminy żydowskiej. Tydzień Pamięci o Gminie Żydowskiej Görlitz 2021 to okazja, by poznać osiągnięcia członków gminy żydowskiej, ich przedsiębiorstwa, rodziny i wspólnotę synagogalną, ale też by dowiedzieć się o okrutnych prześladowaniach, które dotknęły i zdziesiątkowały tę społeczność w czasach nazizmu.

Z okazji Tygodnia Pamięci przybędą do Görlitz, po raz pierwszy od 80. lat, rozproszeni po całym świecie potomkowie dawnej społeczności żydowskiej tego miasta. Spotkanie rodzin, których przodkowie tworzyli tutaj niegdyś tętniącą życiem gminę wyznaniową, będzie największym takim zgromadzeniem od czasu, gdy wyznawcy Hitlera i funkcjonariusze III Rzeszy prześladowaniami i terrorem zmusili wielu z nich do opuszczenia miasta, a wielu innych wymordowali. Pierwsza od 80. lat wizyta tak licznej grupy ocalałych z Holokaustu i ich potomków w Görlitz to absolutnie wyjątkowe wydarzenie, nawet w skali kraju – podkreśla organizatorka Tygodnia Pamięci, Lauren Leiderman – Amerykanka mieszkająca w Görlitz. Zorganizowany z jej inicjatywy kilkudniowy cykl imprez, spotkań i uroczystości to jedyna w swoim rodzaju okazja, by poznać zapomniane fragmenty historii Europa-Miasta Zgorzelec-Görlitz. Warto z niej skorzystać. Tym bardziej, że zadbano o ich dostępność. Także językową.

Kamienie, które mówią
Bardzo ważnym punktem listopadowych obchodów będzie instalacja 15. „Stolpersteinów” (pol. Kamieni pamięci), imiennych kostek z mosiężnymi tabliczkami, które upamiętniają ofiary nazizmu. W piątek, 5 listopada, niemiecki artysta Gunter Demnig zainstaluje 12 z nich w trotuarach ulic: Steinstraβe, Nonnenstraβe, Augustastraβe i Kunnerwitzer Straβe w Görlitz. Trzy pozostałe umieszczone zostaną przy ulicy Kościuszki w Zgorzelcu, w sąsiedztwie kamienicy nr 10, w której do 1939 roku mieszkała rodzina Goldbergów. Będą to pierwsze „Stolpersteiny” w polskim mieście, utworzonym po wojnie z leżącego na prawym brzegu Nysy Łużyckiej wschodniego przedmieścia Görlitz. W uroczystym wmurowaniu kamieni będą uczestniczyli przedstawiciele rządu Stanów Zjednoczonych oraz gospodarze miast – w Zgorzelcu burmistrz Rafał Gronicz, w Görlitz nadburmistrz Octavian Ursu.

Co jeszcze wydarzy się w Tygodniu Pamięci o Gminie Żydowskiej Görlitz ?
Jednym w wielu wartych polecenia punktów bogatego programu będzie pokaz specjalny filmu „Winterreise”, opowiadającego historię ocalałego z Holokaustu muzyka Georga Goldsmitha. Gościem specjalnym pokazu będzie syn muzyka – Martin Goldsmith, amerykański prezenter radiowy. Wystawy zdjęć, dyskusje, wykłady i projekcje filmowe oraz konferencja naukowa prowadzona przez światowej sławy ekspertów, przybliży temat przeprowadzonej przez Wielką Brytanię akcji ratunkowej – „Kindertransport”, dzięki której udało się wywieźć z Niemiec, Austrii, Czechosłowacji, Wolnego Miasta Gdańska oraz Polski ok. 10 000 żydowskich dzieci, ratując je przed zagładą. Było wśród nich troje małych mieszkańców Görlitz. To jeden z wielu epizodów historii mówiących o ucieczce i ocaleniu, które będzie można poznać podczas Tygodnia Pamięci. W programie jest także wyjazd do Prędocic i zwiedzanie pozostałości niemieckiego obozu koncentracyjnego Tormersdorf, gdzie podczas II wojny światowej zsyłano Żydów ze Śląska.

Od sztambucha do książki
Szczególnym wydarzeniem Tygodnia Pamięci będzie premiera książki, dla której inspiracją był sztambuch 9-letniej Evy Goldberg, niemieckiej Żydówki z Görlitz Ost, która po ucieczce zamieszkała w Stanach Zjednoczonych. Lauren Leiderman, Amerykanka mieszkająca obecnie w Görlitz, natknęła się na niego w United States Holocaust Memorial Museum, gdzie trafił jako dar od męża zmarłej w 1997 roku Evy. Eksponat muzealny stał się inspiracją, kluczem do przeszłości i przewodnikiem, który prowadził do coraz to nowych ludzi, odsłaniając ich historie, by wreszcie przerodzić się w niezwykły, amerykańsko-polsko-niemiecki projekt zrealizowany przez trzy młode kobiety – Amerykankę Lauren Leiderman, Polkę Magdalenę Lambertz i Niemkę Anne Kleinbauer. Jego owocem jest wielojęzyczne opracowanie pt. „Album Przyjaźni Evy Goldberg”. To hołd pamięci złożony Evie Goldberg, małej Żydówce z Görlitz Ost i ludziom utrwalonym na zawsze w dziewczęcym sztambuchu. Była wśród nich Anna Frank – wakacyjna przyjaciółka z Amsterdamu, znana za sprawą niezwykłego pamiętnika, dokumentującego życie w ukryciu zaszczutej rodziny holenderskich Żydów. Z trzech małych dziewczynek – Anny, Evy i Suzanne, uwiecznionych na wakacyjnej fotografii wklejonej do pamiętnika – wojnę przeżyła tylko Eva. Dedykacja Anny jest jednym z wielu wpisów, które „przeżyły” swoich autorów. Lauren Leiderman znalazła jednak w tym albumie także autografy, dzięki którym poznała i opisała fascynujące biografie i historie przeszło 70. ocalonych. Umieściła je pod ich osobistymi przedwojennymi wpisami dla Evy, niczym niezwykłe aneksy do przeszłości. Publikacja, opracowana w trzech wersjach językowych: angielskiej, niemieckiej i polskiej, która ukaże się drukiem w listopadzie, stała się też przyczynkiem do zorganizowania pierwszego dużego cyklu wydarzeń poświęconego nieobecnym żydowskim mieszkańcom Görlitz.

Tydzień Pamięci o Gminie Żydowskiej to pokłon dla dziedzictwa i historii Żydów z Görlitz, ale także przesłanie dla przyszłych pokoleń. Chciałabym, aby zaowocował osobistymi przemyśleniami, które dają nadzieję na człowieczeństwo w obliczu tak wielu kryzysów humanitarnych – podkreśla Leiderman.

PROGRAM TYGODNIA PAMIĘCI:

• 4 listopada 2021r. OPOWIADANIE NASZEJ HISTORII: WIECZÓR Z POTOMKAMI GMINY ŻYDOWSKIEJ W GÖRLITZ Kulturforum Synagoga Görlitz godz. 19:00 – 21:00 Nieodpłatne wejściówki na wydarzenie są dostępne w Biurze Informacji Turystycznej / Obermarkt 32
• 5 listopada 2021r. CEREMONIE WMUROWANIA STOLPERSTEINÓW Z UDZIAŁEM GUNTERE DEMNINGA Görlitz – Steinstraβe, Nonnenstraβe, Augustastraβe & Kunnerwitzer Straβe Zgorzelec – ul. Kościuszki 10 godz. 12:30 – 18:30 Otwarte dla publiczności. Wstęp wolny
• 6 listopada 2021r. WYCIECZKA WSPOMNIENIOWA DO RUIN OBOZU KONCENTRACYJNEGO TORMERSDORF Prędocice / Polska godz. 10:00 – 12:00 Otwarte dla publiczności. Wstęp wolny
• POKAZ SPECJALNY FILMU „WINTEREISE” Z UDZIAŁEM MARTINA GOLDSMITHA & ANDERSA ØSTERGAARDA Camillo Kino – Görlitz pierwszy seans: 16:00 drugi seans: 20:30
• 7 listopada 2021r. PREMIERA I PUBLICZNE CZYTANIE PUBLIKACJI: „ALBUM PRZYJAŹNI EVY GOLDBERG” Kulturforum Synagoga Görlitz godz. 17:00 – 19:00 Nieodpłatne wejściówki na wydarzenie są dostępne w Biurze Informacji Turystycznej / Obermarkt 32
• 8 listopada 2021r. WSPOMNIENIA NA GRANICY: KINDERTRANSPORT I DOLNY ŚLĄSK Panel prelegentów: dr Bill Niven, dr Amy Williams & Tamara Meyer Klasztor St. Marienthal godz. 19:00 – 21:00 Otwarte dla publiczności. Wstęp wolny
• 9 listopada 2021r. UPAMIĘTNIENIE NOCY KRYSZTAŁOWEJ Görlitz Cały dzień Otwarte dla publiczności. Wstęp wolny

Więcej informacji i materiały prasowe na www.jrwgoerlitz.com

Organizator: Lauren Leiderman
Polski korespondent: Magdalena Lambertz