Już po raz trzeci potomkowie rodzin, które przed wojną tworzyły gӧrlitzką gminę żydowską, spotkają się, by opowiedzieć swoje historie i upamiętnić bliskich. W poniedziałek, 19 czerwca, w Gӧrlitz rozpoczyna się kolejna edycja Jewish Remembrance Week (Żydowskiego Tygodnia Pamięci). W programie ciekawe spotkania, dyskusje, koncerty i wspomnienia. Wszystko w językach niemieckim, polskim i angielskim.
Trzecia edycja Jewish Remembrance Week to kolejna okazja do spotkania z kulturą i historią gӧrlitzkich Żydów, których społeczność, przed wojną bardzo liczna i zasłużona dla rozwoju Gӧrlitz, po wojnie nie powróciła do miasta. W tym tygodniu odwiedzą miasto już po raz trzeci, przywożąc swoje historie, wspomnienia i emocje.
Począwszy od poniedziałkowej ceremonii powitalnej, jednego z dwóch – obok piątkowego nabożeństwa szabatowego – wydarzeń dostępnych za zaproszeniem, aż po niedzielę, 25 czerwca, program Jewish Remembrance Week oferuje liczne, ciekawe spotkania, koncerty, dyskusje i pokazy, dostępne dla wszystkich (prosimy zgłaszać chęć udziału na adres e-mail: lauren@jwrgoerlitz.com), tłumaczone na język polski:
Wtorek, 20 czerwca, godz. 19.00, Forum Kultury Synagoga – Diaspora: Co się wydarzyło „po Gӧrlitz”? Spotkanie i rozmowa z potomkami rodzin żydowskich z Gӧrlitz, które poprowadzi dr Barbara Warnock, starszą kustoszką i kierowniczką ds. edukacji w Wiener Holocaust Library.
Środa, 21 czerwca, godz. 19.00, Stara Synagoga w Gӧrlitz (Langenstraße 24) – Przyjezdni. Pokaz filmu i dyskusja o tożsamości – niemieckiej, żydowskiej, komunistycznej, z udziałem:
– Jodi Wallach – uczestniczki pierwszej edycji JRW, mieszkanki Connecticut, od 15 lat badającej z zaangażowaniem historię swojej rodziny. Poznanie żydowskich przodków z Görlitz, ich historii i doświadczeń, wywarło ogromny wpływ na jej relacje z żyjącymi krewnymi i zmieniło jej życie.
– profesora Jeffa Pecka, dziekana Weissman School of Arts and Sciences, prorektora ds. strategii globalnych w Baruch College/City University of New York, a obecnie przewodniczącego Przyjaciół i Sponsorów Niemiecko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta (VFF) i członka zarządu American Friends of the Alexander von Humboldt Foundation.
– dr Sandry Anusiewicz-Baer, żydowskiej edukatorki mieszkającej w Berlinie, która pełniła funkcję kierownika wydziału oświaty, a następnie kierownika wydziału kultury gminy żydowskiej w Berlinie, autorki rozprawy „The Jewish Gymnasium in Berlin – Identity and Jewish Schooling since 1993” wyróżnionej Nagrodą Humboldta w kategorii „Judaizm i antysemityzm”, założycielką i redaktorką „Familienmentsch”, pierwszego żydowskiego magazynu rodzinnego dla obszaru niemieckojęzycznego oraz koordynatorki Zacharias Frankel College, seminarium rabinicznego.
Punktem wyjścia do rozmowy będzie film dokumentalny przedstawiający skomplikowaną historię dwóch pokoleń niemieckich Żydów z Berlina, którzy wyjechali z Niemiec w czasie nazistowskiego reżimu.
Czwartek, 22 czerwca, od godz. 9.00 do 13.00 wmurowanie kamieni pamięci dla 7. kolejnych żydowskich rodzin z Gӧrlitz – nazwiska rodzin, terminarz godzinowy i adresy na: jrwgoerlitz.com/stolpersteine-layings/
godzina 19.00, Europejskie Centrum Pamięć Edukacja Kultura Miejsce Pamięci Stalag VIII A, Zgorzelec-Koźlice – „Harmonya 1928: Rekonstrukcja koncertu sprzed lat i dyskusja o żydowskich muzykach z Görlitz”. Kontakt i rezerwacja wejściówek: lauren@jwrgoerlitz.com.
W okresie międzywojennym w Görlitz bardzo aktywnie działał Związek Młodzieży Żydowskiej, który między innymi organizował wycieczki, imprezy sportowe oraz imprezy muzyczne. Wielu potomków Żydów z Gӧrlitz, biorących udział w JRW, jest powiązanych z wykonawcami koncertu sprzed lat. Wydarzenie, które odbędzie się w Europejskim Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura to wyjątkowa okazja, by dowiedzieć się czegoś o żydowskich muzykach, którzy kiedyś nazywali Görlitz domem. W czwartkowy wieczór utytułowani artyści – sopranistka Sara Duchovna i pianista Juto Kiguchi – wykonają utwory z programu koncertu, który Görlitz Jüdischer Jugendbund zorganizował 14 lutego 1928 r.
Moderatorką spotkania będzie Léontine Meijer-van Mensch, dyrektorka Staatliche Ethnographische Sammlungen Sachsen (Państwowych Zbiorów Etnograficznych Saksonii).
Organizatorzy proszą, aby jeśli to tylko możliwe, publiczność ubrała na ten wieczór stroje inspirowane latami 20./30. XX wieku. Dzięki temu wydarzenie będzie miało wyjątkową atmosferę, a koncert stanie się niezapomnianym przeżyciem.
Sobota, 24 czerwca, godzina 15.30, Forum Kultury Synagoga Gӧrlitz – Prezentacja wystawy powstałej w ramach Projektu pamięci „Butterfly”, z udziałem uczniów ze Zgorzelca i Gӧrlitz
Pomysłodawczyni tego międzynarodowego projektu „Motyle”(„The Butterfly Project”), amerykańska artystka Cheryl Rattner Price, od wielu lat wykorzystuję edukację i sztukę by utrwalać na całym świecie pamięć o dziecięcych ofiarach Holokaustu. Inspiracją dla projektu był wiersz „Motyl” napisany przez czeskiego Żyda, młodego poetę Pavla Friedmanna w getcie w Terezienstadt. Kolorowe motyle, z których każdy oznacza jedno żydowskie dziecięce lub młode życie, stają się symbolem pamięci.
Propozycja, aby przeprowadzić ten projekt w Europa-Mieście Zgorzelec/Gӧrlitz, wyszła od Judi Hannes Mendelsohn, córki Żyda urodzonego w Görlitz. Rodzina Mendelsohnów była jedną z najstarszych rodzin żydowskich w mieście Görlitz i filarem tutejszej społeczności żydowskiej. Projekt, do którego zaproszono szkoły ze Zgorzelca i Gӧrlitz, przeprowadziła Lauren Leiderman, edukatorka i aktywistka, która w 2021 roku doprowadziła do pierwszego od dziesiątek lat spotkania rodzin, które do późnych lat trzydziestych XX wieku żyły w Gӧrlitz. Na potrzeby projektu realizowanego w Gӧrlitz i Zgorzelcu powstały 3 wzory ceramicznych motyli, do których przypisane są życiorysy żydowskich dzieci i młodzieży. Pierwszy, odwzorowujący gatunek motyla występującego na żydowskim cmentarzu w Gӧrlitz, upamiętnia ofiary Holokaustu pochodzące z Powiatu Gӧrlitz. Drugi – żydowskie dzieci i młodzież z Wrocławia, miast Dolnego Śląska oraz internowanych w obozie koncentracyjnym i getcie Tormersdorf w Rotheburgu. Trzeci wzór reprezentuje dzieci i młodych ludzi z naszego regionu zamordowanych 29 listopada 1941 roku w kowieńskim IX Forcie. W ramach projektu, w którym uczestniczyło łącznie 334. polskich i niemieckich uczniów, każdy uczestnik poznał życiorys jednej ofiary i przygotował dla niej motyla.
W sobotę, w Forum Kultury Synagoga Gӧrlitz, zaprezentowana zostanie niezwykła wystawa złożona z 334. motyli pamięci, a uczniowie i koordynatorzy projektu podzielą się swoimi wrażeniami ze spotkań, podczas których poznawali też historię europejskich Żydów, rozmawiali o stereotypach i zastanawiali się jak mogło dojść do tragedii Holokaustu.
Godzina 19.00, Forum Kultury Synagoga Gӧrlitz – „Ich głosy pozostaną”. Wieczór muzyczny z muzyką Leona Gurtwicha. Z udziałem kompozytora, Sary Duchovnej i wiolonczelisty Thomasa Zydka.
„Ich głosy pozostaną” to niezwykły wieczór muzyczny w Forum Kultury Synagoge Görlitz, z muzyką jednego z czołowych współczesnych kompozytorów żydowskich – Leona Gurvitcha, który podczas koncertu osobiście zasiądzie przy fortepianie. Towarzyszyć mu będą sopranistka Sara Duchovna, mieszkająca w Berlinie, żydowsko-amerykańska sopranistka, wnuczka Benima i Blumy Urbas, polskich Żydów ocalałych z Holokaustu oraz wioloczelista Thomas Zydek, członek Neue Lausitzer Philharmonie, absolwent Wyższej Szkoły Muzycznej imienia Carla Marii von Webera w Dreźnie
Niedziela, 25 czerwca, godziny 15.00-20.00, Święto Synagogi w Gӧrlitz
– godzina 15.00 „Śpiewaj z nami” – piosenki w języku jidysz z Bente Kahan i polsko-ukraińskim chórem dziecięcym.
– godzina 16.15 Kapelle Bagatelle i zajęcia dla dzieci
– godzina 19.00 Koncert Młodzieżowej Orkiestry Symfonicznej z Zwickau pod dyrekcją prof. Georga Christopha Sandmanna z muzyką symfoniczną od baroku do współczesności
Ci, którzy przetrwali Holokaust oraz ich potomkowie, przez dziesiątki lat unikali kontaktu z miejscem, które zmuszeni byli opuścić, aby ratować życie. W listopadzie 2021 roku, po raz pierwszy od dziesiątek lat, pojawili się w gӧrlitzkiej Synagodze by opowiedzieć swoje historie i przypomnieć, jak wyglądało życie ich rodzin zanim władzę w Niemczech przejął Hitler, a jak się zmieniło po jego dojściu do władzy. Pierwsza i druga edycja Jewish Remembrance Week przyniosły nam historie rodzin: Golberg, Arnade, Mendelsohn, Totschek, Hannes, Slotovski, Cohn, Ephraim i wielu innych. Po opuszczeniu Gӧrlitz wielu tutejszych Żydów osiadło w odległych rejonach świata. Dla tych, którzy wyjechali stąd jako dzieci i jeszcze żyją oraz dla potomków rodów, które opuściły miasto w latach 30. XX w. i później, spotkania organizowane przez Zespół Jewish Remembrance Week to okazja do podzielenia się swoimi historiami, upamiętnienia bliskich i wspomnień. Dla uczestników spoza kręgu potomków, Żydowskie Tygodnie Pamięci to okazja do pogłębienia wiedzy o mieście i ludziach, którzy mają swój ogromny wkład w to jak wygląda i jak rozwijało się Gӧrlitz, ale też szansa na poznanie kultury żydowskiej i zwyczajów, które kiedyś były częścią tutejszego życia, wzbogacały je i ubarwiały.
Opracowała: Renata Burdosz / samodzielne stanowisko ds. współpracy z mediami UMZ