Miejski Dom Kultury już w nowej odsłonie

Dobiegły końca prace renowatorskie polegające na poprawie stanu technicznego i estetyki tynków wewnętrznych w górnej części budynku Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu (pod kopułą) oraz odnowieniu zabytkowych witraży z przywróceniem ich pierwotnych walorów estetycznych. Wartość umowy z Wykonawcą opiewała na 1.250.000 złotych. Urząd na realizację inwestycji pozyskał 777.439,01 złotych ze środków unijnych oraz dopłacił ze środków własnych 472.560,99 złotych. Do poniesionego wkładu własnego Miasto Zgorzelec otrzymało także wsparcie od Fundacji Eryki Simon (Erika-Simon-Stiftung) z Görlitz w wysokości 15.000 Euro oraz Niemiecko-Polskiej Fundacji Ochrony Zabytków Kultury z Görlitz w wysokości 5.000 Euro.

Umowa na realizację zadania podpisano 8 sierpnia 2022r. Zadanie realizowane było w formule zaprojektuj i wybuduj czyli wykonawca w pierwszej kolejności wykonał dokumentacje projektową i uzyskał wszystkie niezbędne uzgodnienie oraz pozwolenia pozwalające na rozpoczęcie robót budowlanych.  Prace finalnie zostały odebrane w drugiej połowie grudnia 2022 roku. W pierwszej połowie stycznia 2023 roku zdemontowano rusztowania rozstawione wewnątrz budynku.

Zakres wykonanych prac związanych z tynkiem wewnętrznym obejmował m.in.:

• dezynfekcję preparatem odkażającym dopuszczonym do zastosowania w obiektach zabytkowych,
• usunięcie mechaniczne odspojonych i zniszczonych zapraw tynkarskich,
• wzmocnienie krawędzi pozostawionych tynków oryginalnych preparatami hydrofilnymi,
• miejscowe odsolenie poprzez okłady z pulpy celulozowej,
• uzupełnienie ubytków mineralnymi zaprawami o strukturze i grubości identycznej z tynkiem wokół wapnem trasowym,
• malowanie scalające z sąsiadującymi powierzchniami,
• montaż i demontaż rusztowań w budynku.

[s201_bai id=”19″]

Zakres wykonanych prac związanych z przywróceniem pierwotnych walorów estetycznych witraży dotyczył m.in.:

• czyszczenie pędzlami szczecinowymi,
• oczyszczenie szkieł wacikami nasączonymi roztworem niejonowego mydła,
• oczyszczenie przełamów szkieł przeznaczonych do klejenia pędzlami ze szklanego włókna,
• klejenie pękniętych szkieł żywicą epoksydową,
• rekonstrukcja brakujących fragmentów witraży w klasycznej technice jak oryginał – szkła barwione w masie, cięte, malowane, wypalane, składane w listwy ołowiane kitowane obustronnie,
• uzupełnienie warstwy malarskiej na oryginalnych szkłach farbą z naturalnymi pigmentami oraz akrylowymi farbami do szkła,
• uzupełnienie brakujących fragmentów siatki ołowianej z lutem ciągłym,
• usunięcie korozji z konstrukcji witraży oraz przeprowadzenie zabezpieczenia antykorozyjnego.

[s201_bai id=”20″]

Z racji tego, iż obiekt wpisany jest do rejestru zabytków roboty konserwatorskie związane z realizacją inwestycji były prowadzone pod stałym nadzorem konserwatorskim.

Dlaczego witraże wymagały renowacji?

Renowacji podlegały zabytkowe witraże w ośmiu bocznych otworach kolebkowych sklepień oraz w jednym otworze kopuły centralnej budynku Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu. Oględziny obiektu wskazywały, że prawdopodobnie świetliki witrażowe nie były konserwowane od chwili powstania tj. 1904 roku. Ponieważ wszystkie witraże miały ochronę przed wpływami czynników atmosferycznych przez dodatkowe przeszklone dachy dwuspadowe w bocznych witrażach i centralną kopułę z giętymi szybami zbrojonymi, dlatego zachowały się w ok. 85%. Drobne ubytki występowały głównie w centralnym witrażu, pochodzące ze spadających drobnych elementów metalowych lub z pobitych szyb oszklenia ochronnego. Wszystkie witraże były silnie zabrudzone, ale najmocniej centralny świetlik witrażowy. Zabrudzenia pochodziły z drobnych pyłów i kurzu, który po 120 latach silnie przywarł do szkieł. Żeliwo użyte do ram witraży nie wykazywało oznak dużej korozji.

Jak duże są witraże i co przedstawiają?

Witraże w gmachu zgorzeleckiego MDK posiadają całkowitą powierzchnię 115,59m2 i dzielą się na dwa typy:

• Główny witraż to wycinek kuli o wymiarach: podstawa o średnicy 8,2 m, wysokość 1,41 m, promień kuli 6,68m, powierzchnia 59,15 m2,
• Witraże boczne posiadają wymiary: 1,6 m x 4,41m tj. 7,56 m2 x 8 szt., powierzchnia 56,44m2.

Na początku XX wieku modne były duże świetliki wypełnione witrażami jak np. w galerii handlowej Lafayette w Paryżu. Witraże wykonane zostały w klasycznej technice witrażowej. Zastosowano szkła antyczne i katedralne, które po wycięciu odpowiednich kształtów malowano konturówką i patyną od wewnątrz oraz lazurą srebrową od zewnątrz. Następnie składano szkła w listwy ołowiane i lutowano obustronnie na całej długości, usztywniając znacznie siatkę ołowianą. Następnie witraże dodatkowo były usztywnione kitem szklarskim, wypełniając przestrzenie pomiędzy szkłami a listwami ołowianymi. Gęsty podział żeliwnych ram oraz obustronne całościowe lutownie z obustronnym kitowaniem, spowodowało, że nie były potrzebne wiatrownice, które zwykle usztywniają kwatery witrażowe.

Kompozycja w bocznych oknach oparta została na umieszczeniu herbów miast z Górnych Łużyc w centralnych polach i otoczeniu ich na brzegach malowanymi bordiurami. Witrażowa kopuła posiada również herby miast z Górnych Łużyc w środkowym kolistym pasie. W centrum kopuły-witraża znajduje się okrągły otwór na linę trzymającą żyrandol głównego holu. Wokół tego otworu rozchodzą się promienie słońca. W ok. 70% użyto jasnego szkła w celu jak najlepszego doświetlenia wnętrza.

Budynek obecnego Miejskiego Domu Kultury w Zgorzelcu powstał jako pomnik patriotyzmu i pamięci dwóch niemieckich cesarzy – Wilhelma I i Fryderyka III (pierwszych cesarzy zjednoczonych Niemiec). Budynek postanowiono nazwać „Górnołużycką Halą Chwały”, ale używano też nazwy „Górnołużycka Hala Pamięci”. Budowa obiektu została sfinansowana z dobrowolnych składek od ludności Górnych Łużyc. Projektantem, a zarazem budowniczym zabytku był mieszkający w Gorlitz architekt Hugo Behr. Kamień węgielny został położony 18 października 1898 r. (rocznica urodzin cesarza Fryderyka III). Uroczyste otwarcie nastąpiło 28 listopada 1902 r. w obecności cesarza Wilhelma I. Rok później rozpoczęto organizację muzeum, którego otwarcie miało miejsce 1 czerwca 1904 r., i przyjęto nazwę „Kaiser- Friedrich-Museum”. Obiekt łączy w sobie cechy neobaroku (tzw. stylu wilhelmińskiego) oraz neoklasycyzmu, będąc przykładem eklektyzmu w architekturze. Jest budowlą centralną łączącą charakter obiektu zabytkowego oraz pomnika. Łączna wysokość budynku wynosi 42 m.

Historia obiektu zaczerpnięta z wydawnictwa: Zbyszek Dobrzyński i Krzysztof Fokt, Pod stuletnią kopułą, Wyd. ,,Obrzeża”, 2003